نکاتی در خصوص دیابت

افزایش شمار مبتلایان به بیماری دیابت در حال حاضر سبب شده است بسیاری از پزشکان جامعه درصدد افزایش آگاهی های لازم در این خصوص باشند. بجهت اهمیت ان برخی نکات با اهمیت در این خصو ماخوذ از سایت تغذیه و سلامت در ذیل آمده است. توصیه میشود متن حاضر را مطالعه و به دیگران هم نکات اموزنده آن را آموزش دهیم.

موضوع اول : شاخص گلیسمی و دیابت 

در بیماران دیابتی آشنایی عمومی با مبانی تغذیه ای مرتبط با دیابت امری ضروری است  .زیرا بدون آموزش های کلی بیمار و آشنایی او با اصول خود مدیریتی دیابت , تمامی تلاش تیم درمان بی فایده خواهد بود.

در طی مشاوره های تغذیه اگرچه افراد مبتلا اطلاعات را از متخصصان تغذیه دریافت می کنند ولی اجرای عملی این دستورات به عهده فرد است. و بدون عملی شدن این آموزش ها نمی توان انتظار کنترل موفقیت آمیز دیابت را داشت.

یکی از مقوله ای بسیار مهم در بیماران دیابتی مسئله آشنایی با اندیس گلیسمی است.

 اندیس گلیسمی چیست و چه کاربردی دارد ؟

در دوره ای نه چندان دور تصور می شد مصرف قندهای ساده علت عدم کنترل گلوکوز دیابتی هاست و این غذاها  مانند عسل ,قند وشکر و میوه شدیدا منع می شد اما امروزه این دیدگاه منسوخ است.به این معنی که با آشنایی با مفهوم اندیس گلیسمی انواع غذاهایی که اثرات مضرتری بر گلوکوز خون دارند شناخته شده اند.و محدودتر می شوند .

متخصصان تغذیه  معتقدند نه تنها مقدار کربوهیدرات مصرف مهم است, بلکه نوع آن از اهمیت بالاتری برخوردار است, زیرا کربوهیدراتهای مختلف موجود در غذاهای مختلف اثرات متفاوتی در افزایش قند خون نشان می دهند. 

لازم است بیماران به طور نسبی با این موضوع آشنایی داشته باشند تا بتوانند انتخاب های غذایی بهتری داشته باشند.

اندیس گلیسمی به ما می گوید به طور مثال پس از صرف مقدار مشخصی از ماده غذایی خاص , قندخون به چه میزان افزایش نشان خواهد داشت . معمولا غذاها در سه دسته طبقه بندی می شوند غذاهای با اندیس گلیسمی پایین , متوسط و بالا . همواره به دیابتی ها توصیه می شود انتخاب هایی در محدوده اندیس گلیسمی 70کمتر از  داشته باشند.

اگر شما به دیابت مبتلا باشید شاید به صورت تجربی متوجه شده اید وقتی در صبحانه خود از نان سبوس دار مثلا سنگک  به عنوان منبع کربوهیدرات مصرف می کنید در طول صبح در مقایسه زمانی که صبحانه خود را با نان سفید آغاز کرده اید قند خون پایین تری دارید.
علت این موضوع اندیس گلیسمی پایین تر نان سنگک در مقایسه با نان سفید به طور مثال باگت است.

غذاهایی با اندیس گلیسمی پایین مانند نان سنگک اثرات کمتری در افزایش قند خون دارند و بالعکس غذاهایی با اندیس گلیسمی بالا بیشتر قند خون را بالا می برند. در واقع اندیس گلیسمی به ما نشان می دهد پس از صرف غذایی خاص قند خون چگونه افزایش نشان می دهد.

در افرادی که بیشتر از غذاهای با اندیس گلیسمی پایین استفاده می کنند سرعت افزایش قند خون کندتر است بعلاوه جذب روده ای کربوهیدرات هضم شده  نیز کند شده و از ترشح انسولین می کاهد و به این ترتیب کلسترول و تری گلیسیرید کمتری نیز ساخته می شود. در نتیجه به بهبود پروفایل لیپیدی و نیز کاهش وزن کمک می کند.

بعلاوه تحقیقات اثرات مفید نمایه گلیسمی در تمرینات ورزشی را نشان داده است. مصرف مواد غذایی با نمایه گلیسمی پایین پیش از فعالیت های طولانی سبب افزایش کارایی و سطح مناسب گلوکوز در خون می شود.

چند نمونه غذا با اندیس گلیسمی پایین

 •نان های سبوس دار اندیس گلیسمی پایین تری نسبت به نان های سفید دارند .هر چقدر سبوس آرد بیشتر باشد باشد اندیس گلیسمی پایین تری  خواهد داشت. به این ترتیب نان سنگک پایین ترین اندیس گلیسمی را دارد . و تافتون , بربری و لواش در رتبه هابی بعدی قرار دارند.

•تحقیقات انجام شده در انستیتو تحقیقات تغذیه ای کشور نشان داده است که بر خلاف انتظار , اندیس گلیسمی نان جو بسیار بالاست . در حالیکه انتظار می رفت به علت ماهیت جو و وجود سبوس جو , این نوع نان اندیس گلیسمی نزدیک به سنگک داشته باشد. بنابراین مصرف نان جو در بیماران دیابتی را پیشنهاد نمی کنیم. زیرا در برخی نانواییها از افزودن مالت به آرد برای تیره شدن رنگ آن استفاده می شود تا در مصرف آرد جو صرفه جویی شود.و علت بالا بودن اندیس گلیسمی نان حاصل نیز همین موضوع است.

• حبوبات نیز اندیس گلیسمی پایینی دارند.

 • برنج کته در مقایسه با آبکش شده  اندیس گلیسمی پایین تری دارد.

•ماکارونی آبکش شده در مقایسه با دم کشیده اندیس گلیسمی پایین تری دارند.

به طور کلی غذاهای نشاسته ای هرچقدر بیشتر دم بکشند یا آبپز شوند , بعلت از بین رفتن شبکه های سلولزی و آزاد شدن گرانول های نشاشته ای از هضم و جذب آسانتری برخوردارند و به این ترتیب زودتر نیز قند خون را بالا می برند. مثلا پوره سیب زمینی که کاملا از سیب زمینی آبپز شده به صورت له شده تهیه می شود , بیشتر از سیب زمینی سرخ شده قند خون را بالا می برد.

•شما می توانید به جای مصرف خرمای مضافتی از خرمای زاهدی استفاده کنید و به جای مصرف پوره سیب زمینی آن را به صورت سرخ شده مصرف کنید.

•حتما به جای قند , از توت خشک و یا انجیر خشک استفاده کنید .زیرا اندیس گلیسمی پایینی دارند. البته این به این معنا نیست کهز یاده روی کردن در مصرف آنها در بیماران دیابتی بلامانع است.  

موضوع دوم : نکات ویژه در خصوص رژیم غذایی مبتلایان به دیابت نوع 2 

- به دلیل کنترل هر چه بهتر قندخون بهتر است تعداد وعده‌های غذایی مبتلایان به دیابت افزایش و حجم هر وعده کاهش یابد.

- از مصرف قند و شکر و غذاهای حاوی آنها باید اجتناب کرد.

- مصرف نمک باید محدود شود. در ضمن، باید از مصرف غذاهای پرنمک مانند خیارشور، رب گوجه‌فرنگی، انواع سس و مانند اینها نیز اجتناب کرد.

- نان مصرفی این بیماران باید کم‌نمک و تهیه شده از آردهای سبوس‌دار باشد.

- گوشت مصرفی باید به طور کامل لخم و چربی گرفته و مرغ و ماهی باید بدون پوست مصرف شوند.

- در صورت مصرف پنیر باید نمک آن را به طور کامل گرفت.

- روغن مصرفی باید حتما از نوع نباتی مایع باشد. برای سرخ کردن نیز حتما باید از روغن مایع مخصوص سرخ کردن استفاده کرد.

- منظم بودن ساعات غذا خوردن و استفاده متعادل و متناسب از کلیه گروه‌های غذایی، از نکات بسیار مهم در رژیم درمانی بیماری دیابت است. 

موضوع سوم :

هفت گام اساسی در خود مدیریت دیابت

در این مقاله هفت گام به منظور خودمدیریتی دیابت عنوان می‌شود که به شما کمک خواهد کرد تا در کنترل دیابت توانمند باشید.

مراقبت‌های دیابتی به شما کمک خواهد کرد که احساس بهتری داشته باشید و نیز احتمال کمتری برای ابتلا به بیماری‌های قلبی، سکته، نارسایی کلیوی، مشکلات دهانی‌دندانی، آسیب عروقی، قطع عضو و مشکلات در بینایی داشته باشید.

گام اول: سعی کنید بیشتر و بیشتر در زمینه ‌این بیماری بیاموزید.

دانش بیشتر به شما کمک خواهد کرد با شناخت بیشتری این بیماری را کنترل کنید. اخبار مربوط به دیابت، مقالات دیابتی و برنامه‌های آموزشی را دنبال کنید. برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید در کلاس‌هایی که به منظور آموزش بیماران دیابتی از سوی انجمن‌های دیابت تشکیل می‌شود، شرکت کنید. کتاب‌های علمی‌ را که برای آموزش بیماران دیابتی تهیه شده است را مطالعه کنید و از متخصصان برای کسب اطلاعات صحیح و علمی‌ استفاده کنید تا مهارت و دانش خود را در حوزه‌های گوناگون این بیماری بیفزایید و در درمان خود مشارکت داشته باشید. روش صحیح تزریق انسولین، نحوه تنظیم زمان تزریق انسولین و صرف غذا و چگونگی تنظیم دوز انسولین با کربوهیدرات مصرفی از جمله مواردی است که دانستن آن می‌تواند نقش به سزایی در بهبود روند کنترل قند خون شما داشته باشد.

گام دوم: برای کنترل درمان خود مراجعه مستمر داشته باشید.

کنترل دیابت نیاز به مراجعات مرتب و چکاپ پزشکی دارد.

فراموش نکنید که برای مشاهده چگونگی پاسخ بدن شما به درمان شاید لازم باشد مراجعات مرتب و پی در پی داشته باشید.

این امر طبیعی است.

گام سوم: برنامه غذایی مناسب داشته باشید و فعالیت بدنی را فراموش نکنید.

برای بهبود کنترل بیماری لازم است برنامه غذایی مناسب داشته باشید و از فعالیت‌های بدنی غافل نشوید. ورزش علاوه بر کنترل وزن، افزایش قند خون را کند کرده و حساسیت نسبت به انسولین را افزایش می‌دهد و عوارض قلبی‌عروقی را کاهش می‌دهد. بنابراین کاهش وزن و حفظ آن و فعالیت بدنی منظم و با شدت متوسط به مدت حداقل 30 دقیقه در روز توصیه می‌شود.

گام چهارم: وزن خود را کنترل کنید.

افراد مبتلا به دیابت نوع 2 اغلب اضافه وزن دارند و یا دچار درجاتی از چاقی هستند و علاوه بر اینکه چاقی خود خطر فاکتوری برای ابتلا به دیابت است، کنترل قند خون را نیز با مشکل روبه‌رو خواهد کرد.

گام پنجم: C.B.A دیابت را بشناسید و کنترل کنید.

فشارخون، کلسترول سرم و قند خون خود رابه طور مرتب اندازه‌گیری کنید. هدف از درمان کنترل این سه عامل در محدوده نرمال و یا نزدیک به آن است.

گام ششم: مراقب پاهای خود باشید.

در افراد دیابتی، التیام زخم‌ها به کندی صورت می‌گیرد، به ویژه اگر دیابت کنترل نشده باشد. پس مراقب پاهای خود باشید. از پوشیدن کفش‌های نامناسب بپرهیزید. بهداشت پاها را رعایت کنید و به طور مرتب پاهای خود راکنترل کنید. پیدایش زخم در پاهای خود را جدی بگیرید.

گام هفتم: قند خون خود را مرتب کنترل کنید و طرز استفاده از دستگاه تست قند خون را بیاموزید.

قند خون خود را طبق دستور پزشک در ساعات معینی پیش از وعده غذایی، پس از آن و پیش از خواب بررسی کنید. مقادیر آن را یادداشت کنید و با مقادیر طبیعی مقایسه کنید. قند خون طبیعی ناشتا 80 تا 120 میلی‌گرم/ دسی‌لیتر بوده و پس از صرف غذا حداکثر تا 200 میلی‌گرم / دسی‌لیتر طبیعی است.

افراد دیابتی که قند خون، فشارخون و کلسترول خود را در محدوده طبیعی حفظ می‌کنند می‌توانند مطمئن باشند که دیابت را کنترل کرده و از عمری طبیعی و باکیفیت برخوردارند. 

موضوع چهارم: توصیه های کاربردی برای کاهش مصرف قند 

شیما صادقی سمیه محمدیان
امروزه  شاهد افزایش روزافزون مصرف قند و محصولات شیرین هستیم .به تدریج که ذائقه مردم به غــذاهای شیــرین عـــادت می کند کارخانجات مواد غذایی نیز روزبه روز محصولات شیرین تری به بازار روانه می کنند. و این سیکل معیوب پیوسته در حال چرخش است.
عادت کردن ذائقه به مواد شیرین که به طور معمول از دوران کودکی شروع می شود، عوارض متعددی نظیر اضافه وزن، دیابت، بیماری قند و آرتریت را در سنین بالاتر به دنبال خواهد داشت.
قند و ترکیبات حاوی قند کالری زیادی برای بدن تامین می کنند. اما متاسفانه فاقد مواد مغذی لازم برای ما هستند. بنابراین باید سهم ناچیزی از انرژی دریافتی روزانه ما را تشکیل دهند.
این توصیه ها اگر چه به نظر ساده هستند، ولی با به کار بردن آن ها می توانید گام های مهم و موثری در جهت متعادل کردن دریافت مواد قندی بردارید.
1-    قندها را کاملا" از رژیم غذایی خود حذف نکنید: از آن جایی که در تهیه ی اغلب مواد غذایی، شکر به کار رفته است، بنابراین حذف کامل قند از برنامه غذایی امکان پذیر نیست، زیرا در طولانی مدت قادر به تبعیت از آن نخواهیم بود. کافی است مصرف قندهای خالص را برای خود محدود کنیم، به عبارتی کاهش مصرف قند، شکر، شیرینی، شربت، آب نبات، را به تدریج در رژیم روزانه ی خود اعمال کنیم.
2-    در مطالعه ی برچسب های غذایی بسیار دقیق باشید: مقدار قندی که بر روی برچسب های غذایی درج شده است معمولا" مجموع قند طبیعی و شکر افزوده شده در مراحل تهیه ی محصــول را نشان می دهد. در این جدول شما به راحتی هر کلمه ای که به حرف "اوز" ختم می شود نظیر ساکارز، فروکتوز، لاکتوز و ... را می توانید معادل قند محاسبه کنید. از محصولاتی هم که حاوی قند فراوانی هستند می توان به عسل، شربت، عصاره ی آب میوه ها و قند اینورت اشاره کرد.
3-    خوردن دسر را برای زمان های خاص در نظر بگیرید: دسر را به عنوان جزئی از برنامه روزانه ی خود قرار ندهید؛ اما در آخر هفته یا در میهمانی ها می توانید از خوردن آن لذت ببرید.
4-    در هنگام پخـت و تهیـه ی غـذا یـا شیرینی ها مقدار شکر را کاهش دهید: بعضی اوقات در تهیه ی بسیاری از غذاها یا دسرها و کیک ها، می توان حتی تا یک سوم میزان شکر توصیه شده را به کار برد؛ بدون این که در طعم و مزه ی محصول نهایی تغییر چندانی حاصل شود.
5-    مصرف غذاهای جایگزین را فراموش نکنید: شما می توانید به جای مصرف کیک های قهوه و کیک های خیلی شیرین از کیک های تهیه شده از غلات کامل یا نان شیرینی هایی که قند بسیار کمتری در آن ها به کار رفته است استفاده کنید.
6-    مصرف میوه های تازه را فراموش نکنید: بسیاری از میوه های تازه، طعم شیرین طبیعی دارند که هم خود به تنهایی برای ذائقه ی شیرین شما مناسب هستنـد و هم بــا استفاده از آن ها در تهیه کیک و شیرینی طعم شیرین و طبیعی را حس می کنید.
7-    از میوه های تازه برای شیرین کردن و طعم دادن به ماست  استفاده کنید: به طور مثال می توانید انواع توت ها، کیوی، موز و ... را به همراه مقدار جزئی شکر آسیاب کرده و با ماست مخلوط کنید و به این ترتیب میان وعده های بسیار خوشمزه و شیرین را برای بعدازظهر خود فراهم سازید.
8-    مصرف میان وعده های آماده را به حداقل برسانید: به عنوان مثال ژله یا آب میوه ای که از بازار تهیه می کنید حاوی شکر زیادی هستند؛ در صورتی که اگر آن ها را در منزل بدون استفاده از شکر یا با حداقل میزان شکر تهیه کنید، باز هم خوش طعم بوده ولی در عوض، ارزش غذایی بیشتری دارند.
9-    خرید مواد قندی را به حداقل برسانید: سعی کنید خرید انواع شیرینی، کلوچه، شکلات، کیک و مواد قندی را محدود و منحصر به مناسبت های خاص کنید و از انبار کردن مواد قندی ذکر شده در کابینت آشپزخانه جدا" بپرهیزید.
10-    به اظهار نظرهای افراد غیر متخصص توجه نکنید: بسیاری بر این عقیده اند که مصرف شیرینی بعد از صرف غذاها (به ویژه غذای چرب) باعث هضم آن می شود؛ در حالی که مصرف شیرینی در این مواقع کار معده را سنگین کرده و از طرفی باعث جذب کامل مواد غذایی شده و عارضه ی چاقی را به دنبال خواهد داشت.
11-     از تلقین به خود بپرهیزید: بسیاری از افراد اظهار می کنند تا زمانی که شیرینی و مواد قندی تخورند قدرت انجام کاری را ندارند و افت قند خون پیدا می کنند؛ در حالی که بدن، خود قند خون را تنظیم می کند و با مصرف مواد قندی (به خصوص محصولات طبیعی حاوی قند) به مقدار متعادل و اندازه ی مورد نیاز برای تنظیم قند خون، با مشکل جدی مواجه نخواهد شد.
12-    به یاد داشته باشیم: در بسیاری موارد حتی در متون علمی از شکر و نمک به عنوان دو سم سفید نام برده می شود پس دقت کنید، این سم به ظاهر خوش طعم را بیهوده وارد بدن خود نکنید.